Serwis Pracodawców i Przedsiębiorców Ekspert

ZFRON w byłym zakładzie pracy chronionej. Artykuł POPON w Gazecie Podatkowej

W ostatnich kilku latach wprowadzono wiele niekorzystnych zmian w przepisach dotyczących zakładów pracy chronionej (ZPChr). Stało się to znaczącym impulsem do rezygnacji pracodawców ze statusu zakładu pracy chronionej. Proces ten postępuje nadal, dlatego pracodawcy prowadzący ZPChr rozważając podjęcie takiej decyzji poszukują informacji, jakie są praktyczne konsekwencje utraty (rezygnacji) statusu zakładu pracy chronionej.

Utrata statusu ZPChr

W razie likwidacji, upadłości albo wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej prowadzonego przez pracodawcę zakładu pracy chronionej lub utraty takiego statusu, niewykorzystane według stanu na dzień likwidacji, upadłości lub utraty statusu zakładu pracy chronionej środki zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych podlegają niezwłocznie wpłacie do PFRON. Tak wynika z art. 33 ust. 7 ustawy o rehabilitacji. Ponadto ustawodawca nałożył na pracodawców, którzy utracili status ZPChr, obowiązek wpłaty do PFRON kwoty odpowiadającej kwocie wydatkowanej ze środków ZFRON na nabycie, wytworzenie lub ulepszenie środków trwałych w związku z modernizacją zakładu, utworzeniem lub przystosowaniem stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, budową lub rozbudową bazy rehabilitacyjnej, wypoczynkowej i socjalnej oraz na zakup środków transportu - w części, która nie została pokryta odpisami amortyzacyjnymi, ustalonymi przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych wynikających z Wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych na dzień utraty statusu ZPChr (lub okoliczności wymienionych w art. 33 ust. 7). Należy jednak pamiętać, że utrata statusu ZPChr nie oznacza automatycznej likwidacji ZFRON. Jeżeli pracodawca spełnia warunki zawarte w art. 33 ust. 7b, tzn. osiąga zatrudnienie w wysokości co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, a wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 25%, to zachowuje ZFRON i jego niewykorzystane środki. Warto zwrócić uwagę, że w tym przypadku wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych dotyczy wszystkich osób niepełnosprawnych, bez względu na stopień i rodzaj niepełnosprawności. Taki pracodawca zachowuje prawo do dalszego, ale w ograniczonym zakresie, naliczania i przekazywania środków finansowych na ZFRON. Reguluje to art. 38 ust. 2a ustawy o pdof (Dz. U. z 2018 r. poz. 200). Zgodnie z tym przepisem pracodawcy (płatnicy), którzy utracili status ZPChr, zatrudniający osoby niepełnosprawne, przekazują kwoty pobranych zaliczek na podatek od przychodów tych osób z tytułów określonych w art. 12 ustawy o pdof oraz od zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych tym osobom: za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód osoby niepełnosprawnej uzyskany od początku roku u tego płatnika przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy o pdof. Środki przekazywane są w wysokości:

• 25% na ZFRON - w przypadku wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości od 25% do 30%,
• 50% na ZFRON - w przypadku wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości od 30% do 35%,
• 75% na ZFRON - w przypadku wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości od 35% do 40%,
• 100% na ZFRON - w przypadku płatników osiągających wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 40%

-w pozostałej części na zasadach ogólnych do urzędu skarbowego.

Natomiast za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód osoby niepełnosprawnej uzyskany od początku roku u tego płatnika przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali, kwoty pobranych zaliczek na podatek płatnicy przekazują na zasadach ogólnych do urzędu skarbowego.

Gospodarowanie środkami ZFRON

Środki finansowe pochodzące z części zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych pracodawcy prowadzący tzw. byłe ZPChr przekazują, zgodnie z art. 38 ust. 2c ustawy o pdof, na ZFRON w okresie 5 lat, licząc od końca roku, w którym pracodawca utracił status ZPChr, jeżeli spełnia pozostałe warunki określone w przepisach ustawy o rehabilitacji.

Pracodawcy korzystający z tego przywileju napotykają na wiele problemów w interpretacji przywołanych przepisów.

Jednym z nich było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy pracodawca - były ZPChr, musi przekazywać na ZFRON środki finansowe na podstawie art. 38 ust. 2a ustawy o pdof, czy też może z tego przywileju zrezygnować. W stanowisku z dnia 13 grudnia 2011 r. Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych (znak BON-I-52311--485-2-LK/2011) stwierdziło, że jest to obowiązek pracodawcy, argumentując to między innymi tym, że niekorzystanie z tego przywileju byłoby działaniem na „niekorzyść zatrudnionych pracowników pozbawiając ich dostępu do świadczeń z ZFRON".

Kolejny problem to określenie zasad i okresu, za który należy ustalać wskaźniki zatrudnienia osób niepełnosprawnych na potrzeby podziału środków pochodzących z zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych przekazywanych na ZFRON i do urzędu skarbowego. W zakresie wytycznych dotyczących zasad ustalania wskaźników zatrudnienia osób niepełnosprawnych należy posługiwać się art. 21 ust. 1 i 5 oraz art. 28 ust. 3 ustawy o rehabilitacji. Natomiast w stanowisku z dnia 24 lipca 2012 r. Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych (znak: BON-I-5232-29-2-LK/12) uznało, że: „decydujące znaczenie dla ustalenia zakresu uprawnienia do nieodprowadzenia zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych na podstawie art. 38 ust. 2 lub 2a tej ustawy ma stan istniejący w dacie i miesiącu poboru zaliczek na podatek dochodowy". Oznacza to, że wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych niezbędny do określenia podziału środków ustala się dla miesiąca, w którym dokonuje się poboru zaliczki, przekazywanej następnie na ZFRON i do urzędu skarbowego.W dniu 31 grudnia 2017 r. dla bardzo wielu byłych ZPChr minął 5 -letni okres, w którym korzystali oni z przywileju przekazywania na ZFRON części zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych na podstawie art. 38 ust. 2a ustawy o pdof. Wątpliwości pracodawców budził fakt, czy środki finansowe pochodzące z pobranej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych od wynagrodzenia wypłaconego w styczniu 2018 r. należy także przekazać w odpowiedniej części na ZFRON. Biorąc pod uwagę fakt, że zaliczka pobierana jest w styczniu 2018 r., tzn. już po upływie 5-letniego okresu, nie ma tutaj zastosowania przepis art. 38 ust. 2a ustawy o pdof i zaliczkę należy przekazać w całości do urzędu skarbowego.

Ogólne zasady gospodarowania środkami ZFRON w byłych ZPChr

Pracodawcy prowadzący byłe ZPChr powinni pamiętać o tym, że wymagania zawarte w art. 33 ust. 7b ustawy o rehabilitacji, tzn. osiąganie zatrudnienia co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych co najmniej 25%, obowiązują ich także po zakończeniu 5-letniego okresu, w którym mogli przekazywać na ZFRON środki z zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych na podstawie art. 38 ust. 2a ustawy o pdof:

• jeżeli chcą nadal zachować niewykorzystane środki ZFRON, np. środki, które nie podlegają obowiązkowi wydatkowania (na podstawie art. 33 ust. 4c),
• jeżeli posiadają środki trwałe zakupione z ZFRON i nie chcą podlegać obowiązkowi wpłaty do PFRON części, która nie została pokryta odpisami amortyzacyjnymi (art. 33 ust. 7b ustawy).

Podstawa prawa

Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2046 ze zm.)

Adam Hadław

Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych

Źródło: Gazeta Podatkowa