Artykuły i porady
Dodatkowe urlopy niepełnosprawnych pracowników. Artykuł POPON w Gazecie Podatkowej
Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne powinni pamiętać, że niektórym z takich osób przysługuje prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Niestety, przepisy wskazujące uprawnienie do dodatkowych dni wolnych wciąż przysparzają przedsiębiorcom wielu problemów interpretacyjnych.
Kiedy niepełnosprawny ma dodatkowy urlop
Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Tak wynika z art. 19 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Urlop ten przysługuje po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia osoby do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Oznacza to, że dodatkowy urlop przysługuje tylko określonym ustawowo pracownikom niepełnosprawnym, tj. ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności.
Dlatego też niepełnosprawny pracownik posiadający orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności nie może skorzystać z dodatkowego uprawnienia urlopowego.
Wymiar urlopu dodatkowego
Jak wynika z art. 154 § 1 Kodeksu pracy, wymiar urlopu wypoczynkowego jest uzależniony od stażu pracy i wynosi: 1) 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 2) 26 dni-jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Tak więc w przypadku osoby zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności wymiar urlopu wypoczynkowego będzie wynosił odpowiednio: 1) 30 dni-jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 2) 36 dni-jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
W stanowisku z dnia 10 kwietnia 2015 r. (znak: GNP-364-023-28-1/15) Państwowa Inspekcja Pracy wskazała, iż ustalając wymiar urlopu dodatkowego, decydujący jest wymiar czasu pracy, w jakim pracownik jest zatrudniony w dniu nabycia prawa do urlopu. Tym samym, jeżeli w dniu nabycia prawa do urlopu pracownik niepełnosprawny jest zatrudniony na 1/2 etatu, nabywa prawo do pierwszego urlopu dodatkowego w wymiarze 5 dni (1/2 z 10 dni). Nie ma przy tym znaczenia wymiar czasu pracy, w jakim pracownik był zatrudniony w trakcie roku pracy poprzedzającego nabycie prawa do urlopu dodatkowego i ewentualne zmiany tego wymiaru mające miejsce przed nabyciem prawa do urlopu (przykład).
Prawo do pierwszego i kolejnych urlopów
Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego uprawniona osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Pierwszy dodatkowy urlop osoba niepełnosprawna nabywa w całości, nawet jeżeli uzyska do niego prawo dopiero w grudniu danego roku. Jednocześnie uprawnienie to po raz pierwszy nie przysługuje od dnia przedstawienia orzeczenia o odpowiednim stopniu niepełnosprawności. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego ze stopni niepełnosprawności. Za dzień zaliczenia do danego stopnia niepełnosprawności należy uznać dzień posiedzenia zespołu orzekającego (data wydania orzeczenia).
Prawo do kolejnego dodatkowego urlopu wypoczynkowego osoba zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nabywa z dniem 1 stycznia każdego roku kalendarzowego, o ile pozostaje w zatrudnieniu, na ogólnych zasadach wskazanych w Kodeksie pracy.
Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w tym dniu. Udzielając urlopu wypoczynkowego pracownikom zaliczonym do znacznego bądź umiarkowanego stopnia niepełnosprawności należy pamiętać, że jeden dzień urlopu, co do zasady, odpowiada obecnie 7 godzinom pracy.
Dodatkowy urlop wypoczynkowy przechodzi na rok następny. Urlopu dodatkowego niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z planem urlopów na dany rok należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca trzeciego kwartału następnego roku kalendarzowego.
Jeżeli osoba zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności utraci status osoby niepełnosprawnej lub też zostanie zaliczona do lekkiego stopnia niepełnosprawności, nie traci prawa do urlopów, do których nabyła prawo przed utratą tego statusu lub zmianą stopnia niepełnosprawności na lekki (zarówno zaległych, jak i bieżących). W takim przypadku brak jest podstaw do zastosowania zasady urlopu w wymiarze proporcjonalnym. Utrata bądź zmiana stopnia niepełnosprawności powoduje utratę prawa do kolejnego dodatkowego urlopu wypoczynkowego.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.)
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)
Przykład
Pracownik niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym jest zatrudniony na 1/2 etatu. Pracując na cały etat, miałby prawo do 26 dni urlopu. Pracownik ten jest uprawniony do 13 dni urlopu z Kodeksu pracy (1/2 26 dni = 13 dni) oraz 5 dni dodatkowego urlopu z tytułu swojej niepełnosprawności (1/2 10 dni = 5 dni). Przepisy nie zabraniają także wyliczania proporcji z łącznego wymiaru urlopu, czyli: 26 dni urlopu + 10 dni dodatkowego urlopu = 36 dni urlopu łącznie, 36 dni urlopu 1/2 etatu = 18 dni.
W tym przypadku oba sposoby wyliczania dadzą ten sam wynik. Są jednak przypadki, gdy rozdzielne obliczanie da pracownikowi większy wymiar urlopu. Do osobnego sposobu wyliczania wymiaru urlopów (zwykłego i dodatkowego) przychyla się Państwowa Inspekcja Pracy (w powołanym stanowisku PIP z dnia 10 kwietnia 2015 r.).
Mateusz Brząkowski radca prawny
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych